Sa isang matahimik na baryo na nababalot ng bango ng bagong lutong kanin at palay, may isang batang babae na ang pangalan ay Lala. Siya ay masigla, mapagmasid, at laging gutom sa kaalaman at syempre, sa pagkain. Isang araw ng Sabado, habang naghahanda si Nanay para sa araw ng palengke, napansin ni Lala ang malaking bilao sa ibabaw ng mesa. Punung-puno ito ng iba’t ibang makukulay na pagkain.

“Nanay, ano po ‘yan?” tanong niya, sabik na sabik.
“Kakanin, anak,” sagot ni Nanay, habang pinapahid ang pawis sa noo. “Iba’t ibang kakanin. Paborito ng lahat tuwing may handaan.”

At dito nagsimula ang makulay na paglalakbay ni Lala sa mundo ng kakanin.

Habang nakaupo sa bangkito, sinimulan ni Nanay ang kwento ng bawat kakanin sa bilao. Una niyang ipinakita ang puto puting-puti, bilog-bilog, at malambot. “Ginawa ‘yan sa giniling na bigas,” paliwanag niya. “Pinasingaw sa init hanggang sa lumambot.”

Tikim si Lala. “Hmm, malambot nga, Nanay! Parang ulap sa bibig.”

Sumunod ang kutsinta kulay tsokolate at medyo malagkit. May kaunting arnibal sa ibabaw at kinakalabit ng gadgad na niyog. “Ito naman ay gawa sa harina at asukal, pinasingaw din tulad ng puto.” Masarap din daw ito isawsaw sa niyog.

Napahiyaw sa tuwa si Lala. “Parang jelly na matamis!”

Sumunod na ipinakilala ay ang suman nakabalot sa dahon ng saging. “Isang uri ng malagkit na bigas na niluto sa gata ng niyog,” ani Nanay. “Iba’t ibang klase ang suman: may sumang kamoteng kahoy, may may latik sa ibabaw.”

Tinanggal ni Lala ang dahon, at naamoy ang mainit na bango ng gata. “Ang bango po!” sabay subo at napapikit sa sarap.

“Hindi pa tapos,” wika ni Nanay, habang itinuro ang sunod ang sapin-sapin. Makukulay na patong-patong na kakanin, bawat isa ay may sariling lasa: ube, langka, gata. “Isa ito sa mga espesyal na kakanin. Maselan gawin, pero masarap.”

Para kay Lala, parang bahaghari sa plato ang sapin-sapin. “Gusto ko po ‘to! Ang ganda ng kulay!”

Tapos ay dumako sila sa bibingka, mainit pa at may mantikang kumikinang sa ibabaw, may itlog na maalat at keso. “Ito, kadalasang kinakain sa Pasko,” sabi ni Nanay. “Niluluto sa pugon, may uling sa ilalim at ibabaw.”

Lala: “Parang tinapay pero malambot at maalat-tamis!”

At di rin nakaligtas ang palitaw maliit, bilog, at sumisilip sa ibabaw ng tubig kapag luto na. Binalot sa niyog, asukal, at linga. “Kaya ‘palitaw’ kasi lumilitaw kapag luto na,” natutuwang sabi ni Nanay.

“Ang galing ng pangalan!” sabay tawa ni Lala.

Habang tinutuklas nila ang bawat kakanin, napagtanto ni Lala na bawat isa pala ay may kasaysayan, may pinagmulan, at may ginagampanang papel sa kultura. Ang ibang kakanin ay inihahanda tuwing pista. Ang iba ay para sa lamay, kasal, binyag, o simpleng meryenda sa hapon.

Sinabi ni Nanay, “Anak, ang kakanin ay hindi lang pagkain. Ito ay alaala. Alaala ng lola mo na mahilig gumawa ng bibingka. Alaala ng pista sa barangay. Alaala ng pagkakaisa tuwing may handaan.”

Tahimik si Lala. Pinagmamasdan niya ang bilao na ngayon ay may mga kagat-kagat na. Sa bawat subo ay tila siyang nakikisalamuha sa kasaysayan. Para siyang bumibiyahe sa bawat baryo ng Pilipinas sa Cebu, sa Pampanga, sa Iloilo, sa Bicol, sa Mindanao lahat ay may kani-kaniyang bersyon ng kakanin.

“Gusto ko pong matutunan gumawa ng kakanin,” seryosong sabi ni Lala.

Ngumiti si Nanay. “Simula ngayon, tuturuan kita. Para ikaw na ang magpapatuloy sa mga kwento ng mga kakanin.”

At mula noon, tuwing Sabado, si Lala ay tumutulong sa pagluluto. Nagtitimbang ng bigas, nagkukudkod ng niyog, nagbabalot ng suman, nag-aayos ng sapin-sapin. Hindi lang siya natutong gumawa ng kakanin natutunan din niya kung paanong ang pagkain ay konektado sa ating pagkatao bilang Pilipino.

by Adarna House