Isang Maaliwalas na Umaga sa Palengke
Mahal naming mambabasa, hayaan ninyong dalhin ko kayo sa makulay at masiglang tanawing nagaganap sa isang tipikal na palengke sa bayan ng San Vicente. Ang “Araw sa Palengke” ni May Tobias-Papa ay isang kuwento ng pag-asa, pagkakaisa, at pakikipagsapalaran sa gitna ng karaniwang gawain—ang pamimili sa palengke. Isang araw sa buhay ni Aling Lina, isang inang walang sawang naghahanap-buhay para sa kanyang pamilya.
I. Maagang Paggatong ng Buhay
Antes pa sumilip ang araw sa silong ng mga punong mangga, gising na nangungusap sa hukay-hukay ang mga tsinelas ni Aling Lina. May gobyernong bangketa’t batuhang kalye sa tabi ng kanilang kubo, at sa likod niyan ay ang makulay na daanan na patungo sa palengke. Tila ba musika ang huni ng kuliglig at saliw ng hila-hila ng kariton habang kumakalama ang mga unang tambay at tindera na naghuhugas ng kanilang paninda.
Suot ang luma ngunit maayos na blusang bulak, dala ni Aling Lina ang maliit na supot na gawa sa lumang dyaryo—lalagyan sana ng pera para sa kanilang panggabing hapunan. Kasama niya ang bunsong anak na si Toto, na palihim na umuungol sa lamig ng simoy ng umaga, habang pinagmamasdan ang maliliit na bangka ng sari-saring gulay, prutas, isda, at karne.
II. Ang Makukulay na Tagpo sa Pagpasok sa Palengke
Pagbukas ng palengke, nabungad sa kanila ang isang dagat ng buhay: naglalakihang talontikan ng talong, minanang hugis munggo ng okra, malalagong repolyo na animo’y parang mga gulong ng dyip, at sunog na pula ng sili—tila nag-aanyayang magluto ng mapang-akit na ulam. Sa bawat lamesa, may nakatambay na mamimili: may dalang mga liham para sa remittance, may naghihintay sa hulugan ng karne, may nag-aayos ng pesos at sentimos.
Lumapit si Aling Lina sa karinderya ni Mang Dencio—isang matandang tindero ng maliliit na inihaw na baboy at tinapay na may palaman. Dahil dito lumilipas ang gutom ni Toto at nagkakaroon ng tamang lakas ang ina para bumyahe pa sa kabilang dako ng palengke, kung saan nakatirik ang humigit-kumulang tatlong darang palanggana ng sariwang hito at tilapia.
III. Pakikipagsapalaran sa Bawat Talipapa
Hindi biro ang pag-ikot sa palengke: masikip na daanan, magkakaibang hiyawan ng mga nagsusulsol sa pinakamurang bilihin, at masiglang sabayan ng amoy ng durian malapit sa prutserong si Aling Teresita. Tila ba bawat hakbang ay isang laban para sa pansariling kapakanan. Ngunit sa kabila nito, namumulaklak din ang tulong-tulong: may nag-uunahang makiisa kapag may nakakapagbuhat ng mabibigat na supot, may nag-aalay ng walang bayad na basang tuwalya, at may nagtatanong tuwing nagkahanap ng tinapay.
Dito nakilala ni Aling Lina si Noy, isang binatang naka-tornilyo ng telepono sa tenga at may dalang maleta ng gamit pangkalakalan. Humihinto si Noy para tulungan siyang pumili ng pinakamasarap na mangga para sa kanyang panganay na anak. Habang pinipitas nila ang pinakamahinog, nagbahagi si Noy ng kuwento tungkol sa kanyang ina na tally clerk sa palengke tuwing hapon; bakas sa kanyang mga mata ang pagod, ngunit mas higit pa rito ang muling pag-asa sa tuwing matatapos na ang araw ng kanilang bateria ng negosyo.
IV. Tadhana’t Sulyap ng Pagkakaibigan
Pagkatapos makumpleto ang listahan ng bilihin—sabaw, gulay, karne, bigas, at matamis na mangga—sumapit ang oras ng pagkarga. Dahan-dahan, muling nagkaharutan sina Aling Lina at Toto sa pagtutulak ng kariton. Ngunit hindi maiiwasang maipit ang gulong sa isang mabigat na kahon ng saging; doon nagpatuloy ang munting trahedya: nagpunit ang supot ng isdang sariwa. Napasigaw si Toto—unang pagkakataon para tumulong ang isang misteryus na vendor ng isdang bangus na agad namang nag-alok ng malinis na plastic bag, at nagkahati kayong magbayad para dito.
Doong napagtanto ni Aling Lina na hindi lamang pagkakautang ang nadagdag sa listahan niya—maging pasasalamat, pagkakaunawaan, at simpleng kababaang-loob. Hinawakan niya nang matibay ang kamay ni Toto, at tinuro ang hinaharap: ang paglipas ng lahat ng pagsubok sa pamamagitan ng pagtutulungan at pagkakaibigan.
V. Pag-uwi na may Pusong Busilak
Bandang tanghali, tumigil din ang hamog at unti-unting sumisilaw ang araw sa itaas. Nabundol-bundol na ang mga kariton at nakalatag sa bangketa ang ilang natirang paninda. Sa pagbabalik ni Aling Lina sa kanilang tahanan, naramdaman niya ang bigat ng supot, ngunit higit pa rito ay ang gaan ng kanyang puso. Sa bawat ngalawang pinatto niyang lihim na pangarap, nakatanim ang pasasalamat—sa mga kababayang nagmalasakit, sa bawat tindang nabulok na prutas na nakapagbigay ng tawanan sa kanyang anak, at sa sarap ng hirap na kapiling ang pamilya.
Pagbukas ng pintuan, sinalubong sila ni Aling Toto at ng panganay nilang anak na si Maricar. Namamangha si Maricar sa pinagmamalaki niyang mangoes at isdang walang bahid ng amoy. “Ma, ang sarap!” sabi ni Maricar habang nakabukas ang bibig sa tuwa. Kinuha ni Aling Lina ang suppot at magiliw na inayos sa lamesa: tila nagmamasid ang bawat bilihin, sinasabi ang kani-kaniyang kwento ng paglalakbay mula sa palengke hanggang sa tahanan.
VI. Aral ng Araw sa Palengke
Sa pagtatapos ng paglalakbay nila sa palengke, hindi lamang pagkain ang kanilang dinala sa hapag. May dala silang pag-asa, pagkakilala sa kapwa, at pagmamahal. Ang ordinaryong pamilihan ay nagsilbing tanghalan ng kwento ng pagmamalasakit at pagkakaisa. Natutunan ni Aling Lina na kahit payak ang buhay, sapat na ang pagkakaroon ng bukal-sa-loob na tulong at tawanan upang makamit ang tunay na kayamanan: ang pagkakaroon ng pamilya’t komunidad na handang magkasamang umunlad.
At nang magpalamig ang simoy ng hapon, muling naglakad si Aling Lina papunta sa palengke—hindi lamang para bumili, kundi upang maging bahagi ng masaganang kuwento ng bawat mamimili at tindera na bawat araw ay panibagong simula ng buhay na puno ng kulay, tunog, at pagmamahal.
by May Tobias-Papa
