Maliwanag ang unang sinag ng araw nang bumungad ako sa aking silid. Ang simoy ng hangin ay sariwa, hatid nito ang halimuyak ng mga bulaklak na nakatanim sa maliliit na paso sa gilid ng bintana. Dito ko unang nasilayan ang aking paligid—ang munting hardin ng aking tahanan—na siya namang aking naging larawang-diwa sa buong araw. Habang tinatanggal ko ang bunton ng unan, pinagmamasdan ko ang malalambot na kulay-dilaw ng umaga at ang maliliit na paruparo na parang sayaw na sumasayaw sa hangin. Sa bawat pag-ikot ng kanilang makukulay na pakpak, pakiramdam ko’y binubulong nila sa akin: “Halina, alagaan mo kami, pati ang buong paligid mo.”
Lumabas ako ng bahay, at agad kong narinig ang tahol ng aso ni Mang Ricky sa kabilang bakuran. Kitang-kita ang hangin na dumadaan sa dahon ng mga puno—kumakaluskos at tila kumakaway. Sa may gilid ng kalsada, may dalawang pusa na naglalaro, mabilis ang paghablot sa isa’t isa. Sa di malay kong pagkarating sa bakuran namin, napansin ko ang maliliit na damo na tumutubo sa pagitan ng mga bato sa daanan. Hindi ko maiwasang maramdaman ang kakilabutan sa tuhod, parang sinasabi ng bawa’t hibla ng halaman: “Andito kami, bahagi kami ng mundong iikot mo. Pahalagahan mo kami.”
Pagkatapos kumain ng almusal na sinangag at itlog na pinirito ni Nanay, nagmamadali akong pumunta sa paaralan. Sa pagdating ko roon, sinalubong ako ng malakas na tawa at ingay ng aking mga kaklase. Ngunit nang magsimula ang klase, tahimik na pumasok si Ma’am Clara at dahan-dahang pinatay ang ilaw. Gumawa siya ng malaking mapa ng baryo sa pisara at iginuhit ang mga bahay, kalye, parke, ilog, bukid, at gubat. “Ito ang ating paligid,” wika niya, “lupain at tubig, hayop at halaman, tao at gusali—lahat ay magkakaugnay.” Tila ang bawat linya at kulay sa mapa ay nabuhay sa harapan namin. Nakita namin roon ang aming tahanan, ang bagong tulay sa tapat ng simbahan, ang palaruan sa likod ng munisipyo, at ang sanga-sangang ilog na minsa’y kaylinaw.
Sa gitna ng pagtuturo, napansin ko ang ilang titik sa sulok ng mapa na nakakulubot at marumi: plastik, basurang papel, lata ng softdrink. “Ano kaya ang silbi nito?” tanong ko sa sarili. Nang wakasan ang klase, nag-organisa si Ma’am Clara ng isang lakad-aral papuntang parke malapit sa ilog. Nang makarating kami, sinalubong kami ng halos basang lupa dahil sa ilang araw na ulan, at ng maraming plastik na nagkukurong sa gilid ng dalampasigan. “Nakakalungkot,” aniya habang pinagmamasdan ang basurang nagkalat. “Dito natin mauunawaan ang kahalagahan ng pag-aalaga sa kapaligiran.”
Tinuruan kami ni Ma’am Clara kung paano magsegregate ng basura—basurang nabubulok, di nabubulok, maaari pang i-recycle. Naroon si Jun na may dalang supot para sa mga nabubulok, si Lisa’y may supot para sa plastik at basurang hindi nabubulok, at si Pedro’y may supot para sa mga bote at lata. Ramdam ko ang pagkakaisa ng klase habang tinutulungan ang mga nagtitindahan sa gilid na mailagay ang basura sa tamang lalagyan. Pero higit pa rito, itinalakay niya ang epekto ng basura sa mga isda sa ilog; kung paano natutunaw ang plastik sa tubig at nauupo sa bituka ng mga isdang naghahanapbuhay.
Matapos naming magligpit at mag-ayos ng kalat, namataan namin ang isang luntiang puno ng naranggasang dahon na tila naghihintay na maabot. Lumapit ako at inabo ang lupa sa paligid ng ugat. “Ikaw na ang susunod na nakatanim dito,” bulong ko sa sarili. Napaisip akong mas marami pang puno ang kailangan sa bakanteng lote malapit sa aming bahay. Naalala ko ang tanong ni Ma’am Clara: “Paano tayo makakatulong sa pagpapanatili ng ating paligid?” Hindi ako nag-atubiling sagutin ito sa pamamagitan ng pag-ako ng munting responsibilidad.
Bumalik sa paaralan niyakap namin ang aming bagong pananaw: ang mundo ay hindi lamang lugar na daanan, kundi tahanan ng maraming nilalang na umaasa sa ating malasakit. Sa aming klase, itinakda namin ang “Lingguhang Gawain para sa Kalikasan”—umaga ng Biyernes, lahat kami ay maglilinis sa silid-aralan, sa hapon tuwing Miyerkules ay maghahalaman kami sa bakod ng paaralan, at tuwing Sabado ay sabay-sabay kaming nagdadasal para sa inang kalikasan.
Muli akong naglakad pauwi, ngunit ngayon ay iba ang tanaw ko. Ang mga puno, halaman, hayop, at tao sa paligid ko—lahat sila ay magkakaugnay na parang isang mahabang kwintas na pinagbuhul-buhol ng bawat sangkap ng mundo. Dahil dito, hindi na lamang basta takong ko ang nakadarama sa damuhan; pati puso ko ay nagagalak sa tuwing nakikita ko ang maliliit na bulaklak na sumisibol sa gilid ng daan. Nakangiti ako nang lumigaya ang iba’t ibang inilagay kong paso ng halaman sa gabing iyon.
Sa pagtatapos ng araw, habang nakahiga sa kama, hindi ko maiwasang isipin kung paanong ang munting paglilinis at pagtatanim ay may malaking naitutulong. Sa bawat hagod ko sa dahon at paghigop ng sariwang hangin, nadarama kong buhay na buhay ang aking paligid. Nauunawaan ko na ang kapaligiran ay hindi isang malayong ideya—kundi isang pamayanan na kailangang alagaan, sapagkat dito tayo nagsisimula at dito rin tayo nagmumula.
At nang mga huling kisap ng ilaw ay nawala, natulog ako nang may ngiti sa labi, bitbit ang pangakong patuloy akong magmamahal at magpupunyagi para sa aking munting paligid—ang tunay na tahanan nating lahat.
by Adarna House
